Peaty whisky: wat is het, hoe smaakt het en wat zijn de beste turfachtige whisky’s uit Schotland?
Als whiskyliefhebber heb ik één zwak: de geur van een glas dat ruikt alsof je naast een kampvuur op het Schotse platteland zit. Rokerig, aards, medicinaal misschien zelfs. Dat is de kracht van peaty whisky. In dit artikel duik ik met jou in de wereld van turfachtige Schotse whisky’s en geef ik antwoord op vragen als: Wat betekent peaty in whisky? Hoe smaakt het? Wat zijn de beste peaty whisky’s? En welke zijn geschikt voor beginners?
Of je nu al jaren geniet van Laphroaig of pas net je eerste Glenlivet op hebt: met deze gids leer je alles over deze unieke categorie whisky's en ontdek je mijn persoonlijke top peaty malts uit Schotland.
Wat betekent “peaty” in whisky?
De term “peaty” verwijst naar de aanwezigheid van turfrook in de smaak en geur van de whisky. Turf (of “peat”) is een natuurlijk materiaal dat bestaat uit half verteerde plantenresten en wordt al eeuwenlang gebruikt als brandstof in Schotland en Ierland. Tijdens het mouten van de gerst wordt de turf verbrand, waardoor de opstijgende rook het graan doordrenkt. De fenolen uit deze rook zorgen voor het karakteristieke rokerige aroma dat we herkennen in een peaty whisky.
Peaty vs rokerige whisky – wat is het verschil?
De termen peaty en rokerig worden vaak door elkaar gehaald, maar er is een nuance:
- Peaty whisky: heeft turf als bron van rook. Je proeft naast rook ook aardse en medicinaal-zilte tonen.
- Rokerige whisky: kan ook rook bevatten zonder turf te gebruiken. Denk aan rookinvloeden vanuit getoaste of verkoolde vaten.
Wat maakt een whisky “peaty”?
De mate van rokerigheid wordt gemeten in PPM (Parts Per Million) fenolen tijdens het moutproces. Hoe hoger de PPM, hoe intenser het turfkarakter. Ter indicatie:
| Whisky | PPM | Peat-intensiteit |
|---|---|---|
| Glenmorangie Original | 0 | Niet-peaty |
| Talisker 10 | 20-25 | Medium peaty |
| Laphroaig 10 | 40-45 | Heavily peated |
| Octomore 08.3 | 309 | Extreem peaty |
Hoe smaakt peaty whisky?
Peaty whisky heeft een uitgesproken smaakprofiel dat soms even wennen is – maar ook verslavend lekker kan worden. Typische proefnotities van turfachtige whisky's zijn:
- Rook (kampvuur, houtskool)
- Aardse tonen (natte aarde, mos)
- Zeezout en jodium (vooral bij Islay whisky’s)
- Leer, rubber of asfalt (in krachtige peated expressies)
- Toch ook: zoetheid (van sherry- of bourbonvaten)
Peaty whisky voor beginners
Wil je beginnen met peaty whisky, maar wil je niet gelijk een mond vol as en rubber? Dan zijn er prachtige toetreders die zachter zijn of het turfkarakter subtieler brengen:
- Highland Park 12 – Orkney
Licht rokerig, honingachtig en kruidig. Perfecte balans.
Prijs: ca. €45
>> Bekijk Highland Park whiskies - Ardbeg Wee Beastie – Islay
Jong, levendig en pittig met flinke turfinvloed, maar ook fris. (Mijn favoriete whiskies!)
Prijs: ca. €50
>> Bekijk Ardbeg whiskies - Talisker 10 – Isle of Skye
Rokerig met maritieme toetsen. Goed gebalanceerd.
Prijs: ca. €45
>> Bekijk Talisker whiskies
Top peaty whisky's uit Schotland
Er zijn prachtige turfachtige whisky’s uit vooral Schotland, met name van het eiland Islay. Hieronder mijn persoonlijke top 5:
- Ardbeg Corryvreckan – Islay (NAS)
Zeer intens, peperig en rokerig, met diepe lagen zwarte chocolade en espresso.
Prijs: ca. €75 - Laphroaig 10 – Islay (10 jaar)
Jodium, turf, zout en een vleugje zoet. Een klassieker.
Prijs: ca. €45 - Lagavulin 16 – Islay (16 jaar)
Rijk, rokerig en vol. Gedroogd fruit, rook en leer.
Prijs: ca. €85 - Bowmore 15 Darkest – Islay (15 jaar)
Minder heftig, met mooie sherrytonen en zachte turf in de achtergrond.
Prijs: ca. €75 - Octomore 10.3 – Islay (6 jaar)
Extreem peaty (meer dan 200 PPM), maar verrassend elegant.
Prijs: ca. €150
Bekende merken van peaty whisky
Deze distilleerderijen staan wereldwijd bekend om hun turfachtige expressies:
- Ardbeg – Zeer rokerig, krachtig en experimenteel
- Laphroaig – Medicinale turf, jodium en zee
- Lagavulin – Klassiek en gelaagd
- Bruichladdich (Octomore) – Modern en extreem peaty
- Talisker – Pittig, zilt en licht rokerig
- Caol Ila – Heel toegankelijk, met subtiele turf
- Bowmore – Eleganter rokerig profiel
Peaty whisky kopen – waar let je op?
- PPM-waarde: Zoek deze op als je een idee wilt van de rookintensiteit.
- Regio: Whisky’s van Islay zijn vaak het meest turfachtig.
- Rijpingstype: Sommige peaty whisky’s rijpen op ex-sherryvaten voor extra diepgang.
- Prijs: Starter? Mik op whisky’s onder de €60. Gevorderd? Overweeg limited editions of cask strength bottelingen.
Webshops en speciaalzaken:
Je kunt peaty whisky gemakkelijk online kopen bij betrouwbare partijen zoals Topdrinks of gewoon bij Gall & Gall. Zelf koop ik de flessen op verschillende plekken en hou ik altijd de aanbiedingen in de gaten. Zo is de Ardbeg 10 met regelmaat in de aanbieding (een van mijn favorieten!).
Heb jij een favoriete peaty wiskey waar je dol op bent? Of heb je nog vragen over rokerige whisky? Laat vooral een reactie achter! Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen of tips.
